İşletmenin Amaçları

İşletmenin Amaçları

İşletmeler toplumun ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılayan ürün ve hizmetler üretirler. Aynı zamanda gelir ve istihdam yaratırlar. Devlet vergi gelirlerinin önemli kısmını Kurumlar Vergisi adıyla yine işletmelerden karşılar. İşte bütün bu nedenlerden ötürü işletmeler çok önemlidir. Bu yüzden her toplum, kendi ülkelerindeki işletmelerinin büyümesini daha fazla gelir, vergi, istihdam yaratmasını ister.

Amaç, sözcük anlamı ile ulaşılmak istenilen sonuç, maksat demektir. Her işletme belirli amaçlar doğrultusunda kurulur ve yaşamı süresince bu amaçlara ulaşmayı hedefler. İşletmelerin kısa ve uzun vadeli birbirinden farklı amaçları vardır. İşletmeler amaçlarına ulaşırken kendi iç ve dış çevreleriyle etkileşim halindedirler. İşletmeler çalışanların, tedarikçilerin, müşterilerin ve paydaşların amaçlarını işletmenin üst yönetiminin aldığı kararlar doğrultusunda bütünleştirirler ve işletmenin geleceğine yönelik ortak bir amaç oluştururlar. İşletmenin amaçları; işletme çalışanları ve işletmenin kendi amaçlarının bir arada olduğu ortak bir sistemden oluşur. Ortak amaca ulaşabilmek için her üyenin kendi amaçlarının bazılarından vazgeçmesi gerekebilir. İşletme amaçları geleneksel işletmecilik ve günümüz işletmeciliği açısından farklılıklar gösterir. Geleneksel işletmecilik anlayışına göre işletmelerin en temel amacı kâr elde etmek olarak düşünülürken; çağımız işletmecilik anlayışına göre ise kâr elde etmek anlayışının yanına topluma fayda sağlamak ve işletmeyi sürekli kılmak anlayışları da eklenmiştir. İşletmelerin birçoğu kâr anlayışının yanında topluma fayda anlayışını da bir arada yürüterek ortak bir amaç oluşturma eğilimindedirler. Bu nedenle bu iki temel hedefin bir arada yürütülmesinde işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri önemli bir dengeleyici görev üstlenmektedir. Açıklamalar doğrultusunda işletme amacı, örgütün bütün olarak benimsediği ve gerçekleştirmeye çalıştığı, geleceğe yönelik, işletme ile ilgili ulaşılmak istenilen ekonomik ve sosyal nitelikli hedefler olarak tanımlanabilir. İşletmelerin amaçları belirlenirken dikkat edilmesi gereken konular şunlardır:

• Amaçlar işletmeye özel olmalıdır: Her işletmenin faaliyet gösterdiği alan birbirinden farklıdır. Bu nedenle işletmeler kendi faaliyet alanlarına göre amaçlar belirlemelidirler.
• Amaçlar ölçülebilir olmalıdır: İşletmeler amaçlarını sayısal bir değerle ölçülebilecek şekilde oluşturmalıdır.
• Amaçlar ulaşılabilir olmalıdır: İşletmeler ulaşamayacakları hedefler koymak yerine ulaşılması muhtemel ve kolay hedefler belirlemelidir.
• Amaçlar gerçekçi olmalıdır: İşletmeler kaynakların yeterliliğini tespit ederek, kaynaklarına uygun olarak amaçlar belirlemelidir.
• Amaçlar zaman sınırlı olmalıdır: Belirlenen amaç bir zaman sınırlaması konularak gerçekleştirilebilmektedir.
• Amaçlar birbiri ile uyumlu olmalıdır: İşletmelerin belirledikleri amaçların başarıya ulaşması için birbiri ile uyumlu olması gerekir.
• Amaçlar üzerinde uzlaşılmış olmalıdır: Amaçlar ortak bir karar doğrultusunda alınmalıdır.
• Amaçlar belirgin olmalıdır: Amaçlar açık ve net bir şekilde ortaya konulmalıdır.

İşletmelerin amaçları üç aşamada incelenebilir. Bunlar genel amaçlar, stratejik amaçlar ve özel amaçlardır. Genel amaçlar, işletmelerin kuruluş aşamasında aldıkları ve işletmenin yönünü belirleyen kararlardan oluşurken; stratejik amaçlar ise genel amaçlara ulaşmak için izlenilecek yolları ve işletmenin faaliyetlerine ilişkin bir takım kararları içerirler. Özel amaçlar ise işletmenin tüm çevresini kapsayan ve işletmelerin kâr amaçlarının yanında sosyal amaçlarını da içeren birtakım kararlardan oluşur.

Genel Amaçlar

İşletmeler genel amaçlarına ulaşabilmeleri için öncelikli olarak kendilerini sorgulamaları ve ulaşmak istedikleri hedefi belirlemeleri gerekmektedir. Başarılı bir işletme olabilmek ve kârlılığı artırmak için işletmelerin kuruluş aşamasında vizyon ve misyon oluşturmaları ve bu vizyon ve misyon doğrultusunda kararlar alarak faaliyete geçmeleri gerekmektedir.

Vizyon

Vizyon, geleceği görebilme, gelecekle ilgili amaç belirleme olarak tanımlanabilir. İşletme vizyonu ise, işletmelerinin gelecekte olmasını arzu ettikleri durumun ifadesidir. İşletme vizyonu, işletmenin gelecekte ne olacağını belirlemeye yönelik ve işletmenin geleceğine yön gösteren bir eylem planı olarak kabul edilebilir. Vizyon aynı zamanda işletmelerin hedefe odaklanmalarını sağlar, çalışanlara yön verir ve gelecek ile ilgili karşılaşılabilecek belirsizlik durumunu ortadan kaldırır.

Vizyon, üç temel öğeden oluşur: Bunlar temel değerler, temel amaç ve hayali hedeflerdir.

• Temel değerler: İşletmeler tarafından belirlenen ve farklı koşullar karşısında dahi değişmeyen birtakım değerlerdir. İşletmelerin temel değerlerine örnek olarak sosyal sorumluluk, yenilikçilik, üstün müşteri hizmeti ve öncü teknolojilere sahip olmak verilebilir.
• Temel Amaç: İşletmelerin var olma sebebidir ve işletme tarafından misyon tanımlanırken açıkça ifade edilmelidir. Temel amaç işletmeleri diğer işletmelerden farklı kılar ve işletmenin ilerleyeceği yönü belirler.
• Hayali hedefler: İşletme yönetiminin gerçekleştirmeye karar verdiği gelecekle ilgili kararlardır. Hayali hedefler işletmeler tarafından vizyon tanımlanırken açıkça belirtilmiş hedeflerdir.

Türkiye'de faaliyet gösteren üç ayrı sektörden işletmenin vizyon örnekleri verelim. Hastane: Tıbbi hizmetlerdeki mükemmeliyet düzeyi, hasta ve hasta yakınlarının memnuniyetini yaratmadaki kararlılığı, üstün nitelikli ekibi ve çağdaş alt yapısı, öncü uygulamalarıyla; Türkiye'ye model oluşturmayı ve dünyada referans gösterilen akademik sağlık kurumlarından biri olmayı hedeflemektedir. Banka: Evrensel bankacılığın tüm gereklerini yerine getiren, bireysel hizmetlerde güçlü, bölgenin KOBİ bankası olmak. Otel: İçinde bulunduğumuz sektörlerde sağlıklı büyüme ve gelişmeyi sürdürmek, bütünlük içinde çeşitlenmek, küreselleşmek, yurt içinde ve dışında güvenilir marka olmak.

Misyon

Misyon, işletmenin tüm çalışanları tarafından paylaşılan değerler ve ortak inançlar bütünüdür. Aynı zamanda misyon, bir işletmeye yön vermek ve anlam kazandırmak amacıyla belirlenmiş ve o işletmeyi benzerlerinden ayıran görev ve ortak değerlerdir. Misyon öncelikli olarak bir işletmenin var olma nedenidir. Misyonun başlıca iki önemli fonksiyonu vardır. Birincisi, misyon işletmeyi diğer işletmelerden ayırır. Kimlik kazandırır. İkincisi ise misyon işletme çalışanları tarafından benimsenir ve çalışanları ortak bir hedefe yönlendirir. İşletmeler misyonlarını belirlerken kesinlikle ilkelerine bağlı olarak hareket etmelidirler. İlke, değişmesi veya ikamesi mümkün olmayan değerlerdir. İşletme ilkelerine örnek olarak vergi kaçırmamak, borçları zamanında ödemek ve dürüst satış yapmak verilebilir. Misyonun özellikleri şunlardır:

• Misyon uzun dönemli bir amaçtır ve sıklıkla değiştirilemez.
• Misyon, işletmelere özgüdür ve işletmeleri özel kılar.
• Misyon, çalışanlara yöneliktir ve çalışan herkesi ilgilendirir.
• Misyon, ürün üzerine değil, daha çok pazar üzerine yoğunlaşır.
• Misyon, işletmeyi her zaman başarıya yönlendirir.

Türkiye'de faaliyet gösteren üç ayrı sektörden misyon örnekleri verelim:

• Hastane:

Misyonumuz, toplumun yaşam kalitesini yükseltmek ve tıbbın gelişimine katkı sağlamak üzere; Koruyucu ve iyileştirici sağlık hizmetlerini, tıbbın ulaştığı en düzeyde, yaygın ve bütünleşik bir yapı içinde, uygun ekonomik koşullarda topluma sunmak. Sağlık bilimleri alanındaki akademik çalışmalara e bilimsel araştırmalara olanak sağlayarak, sağlıkla ilgili her konuda yeni bilgi ve uygulamaların geliştirilmesini desteklemek. Kendilerini mesleklerine adamış, üstün nitelikli, insana değer veren hekimler ve sağlık uzmanları yetiştirmektir.

• Banka:

Üstlendiği sosyal sorumluluk ve yüksek görev bilinci içerisinde, tüm bankacılık hizmetlerini etkin şekilde yerine getirerek, müşterilerine, hissedarlarına ve çalışanlarına sürekli katma değer yaratmak; bankacılık sektörünün ve sermaye piyasalarının gelişimine katkıda bulunmak; bölgemizde ve dünya bankacılığında saygın bir yer edinmek.

• Otel:

Çevre bilinci ve toplam kalite inancı içinde insan kaynağımızı, teknolojiyi, bilgiyi en etkin ve verimli şekilde kullanarak, akılcı ve öncü yaklaşımlarımızı sürdürerek gelir ve istihdam yaratarak; ülkemizin müşterilerimizin, çalışanlarımızın menfaatlerini en üst seviyeye yükseltmek.

Stratejik Amaçlar

İşletmelerin genel amaçlarının yanında stratejik amaçları da vardır. İşletmelerin stratejik amaçları vizyon ve misyon doğrultusunda belirlenir. Stratejik amaçlar kârlılık, süreklilik ve büyüme olarak üç başlık altında incelenebilir:

Kârlılık

işletmenin kuruluşunun en temel amaçlarındandır. Kâr, genel anlamda maliyet ile satış fiyatı arasındaki farktır. İşletmelerin gelirlerinden giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen pozitif değerdir. Kârlılık basit ifadeyle; Kar veya Zarar = Toplam Gelirler - Toplam Giderler şeklinde hesaplanır ve Toplam gelirler > Toplam Giderler olması şeklinde tanımlanmaktadır. Her işletme temelde kâr elde etmek için kurulur. Aynı zamanda kârlılık işletmelerin yeni yatırım kararları alabilmesi ve faaliyetini sürdürebilmesi için önemlidir. Bunun yanında kârlılık işletmenin bir faaliyet dönemi sonundaki başarısını özetleyen bir denetim aracıdır.

Süreklilik

İşletme faaliyetlerinin bir süreye bağlı olmaksızın devam edeceğini ifade eder. Her işletme kuruluşundan itibaren varlığını uzun süre devam ettirmeyi hedefler. İşletmelerin süreklilik sağlayabilmeleri için öncelikle bir faaliyet dönemi içinde beklenen kâr düzeyine ulaşması gerekmektedir. İşletmeler için rekabet önemli bir süreklilik kavramıdır. İşletmeler, diğer işletmelerle rekabet ortamında faaliyet gösterir. Bu nedenle işletmelerin rakiplerini iyi tanıması ve rakiplerinin üstün ve zayıf yönlerini tespit etmesi işletmenin süreklilik sağlaması için gereklidir. Bunun yanında işletmelerin süreklilik sağlayabilmeleri için değişen çevreye uyum göstermeleri gerekmektedir. Günümüzde toplumun işletmelerden beklentileri değişiklikler gösterebilmektedir. İşletmelerin de bu değişiklikleri zamanında tespit etmeleri ve gereken önlemleri alarak birtakım yenilik ve düzenlemeler yapmaları işletmeler açısından önemlidir.

Büyüme

Büyüme, işletmeler açısından sayısal olarak gelişme ve üretim hacminin artışı olarak tanımlanabilir. Büyüme, işletmelerin nitelik olarak kaliteyi artırması şeklinde olabileceği gibi; hacimsel olarak üretim miktarını, ürün çeşitliliğini, varlık veya kaynaklarını artırması şeklinde de olabilir. İşletmeler açısından büyümenin birçok avantajı vardır. Büyümenin en önemli avantajı maliyetlerde düşüştür. İşletmede üretim arttıkça birim başına düşen maliyet azalır ve kâr artar. Bunun yanında üretim için gerekli ham maddeye ulaşım ve temin imkanı daha da kolaylaşır. İşletmelerin büyümesi ile birlikte daha modern üretim yöntemleri kullanılır ve işletmenin ürün çeşitliliği artar. Büyüme her ne kadar işletmeler için avantajlı olsa da gereğinden fazla büyüme işletmelere birtakım dezavantajlar getirir. Büyüme ile birlikte işletmenin hareket kabiliyeti azalır ve işletme daha da karmaşık bir yapıya dönüşür. Bu nedenle işletmelerin değişen çevreye uyumu ve kriz ortamına karşı koyması daha da güç hale gelebilir. Sonuç olarak işletmeler, içinde bulundukları sektöre göre yeterli büyüklükte olmalı, rekabet üstünlüğü sağlayabilecek kadar büyük, değişimlere ayak uydurabilecek kadar da küçük olmalıdır.

Özel Amaçlar

Özel amaçlar, işletmenin paydaşlarının yanı sıra çalışanlar, toplum, kamu kuruluşları ve sosyal çevreleri de kapsayan geniş bir alan için söz konusudur. İşletmelerin özel amaçlarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• İşletme olarak kaliteli ürün veya hizmet üretmek.
• Bulunduğu bölgede istihdam olanağı oluşturmak.
• Sosyal sorumluluk projelerinde yer alarak topluma hizmet etmek.
• Vergi ödemek koşulu ile devlet bütçesine katkıda bulunmak.
• Ulusal ya da uluslararası alanda tanınan bir işletme haline gelmek.
• İşletmeyi diğer işletmelerden farklı kılacak bir imaj oluşturmak ve marka değerini artırmak.
• Faaliyet alanlarında etik sorumlulukların bilincinde hareket etmek.
• Doğal çevreye karşı sorumlu davranmak.
• Çalışanlara iyi ücret vermek ve sosyal güvencelerini sağlamak.
• Çalışanların kişisel gelişimlerini artırmaya yönelik eğitim olanakları sağlamak.
• Çalışanlara daha kaliteli ve nitelikli bir çalışma ortamı oluşturmak.