İşletme İlkeleri Sözlük

SÖZLÜK

Ar-ge

İşletmelerde yeni ürün ve üretim süreçlerinin ortaya çıkarılmasına yönelik sistemli ve yaratıcı çalışmalardır.

Arz

Belirli bir zaman diliminde, üreticilerin piyasada değişik fiyat düzeylerinde satmak istedikleri ürün miktarına ise arz adı verilir.

Başabaş Noktası

Kısa dönemde hem sabit, hem de değişken giderlere sahip işletmelerin alacakları stratejik kararlara yardımcı olan bir kârlılık çözümlemesidir.

Birleşmeler

İşletmeler birleşirken hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını koruyabilir veya kaybedebilir.

Büyüklük

İşletmelerin büyüklüklerine göre sınıflandırılması göreli bir yaklaşımdır. Yapılan ayrım ülkeden ülkeye zamana ve faaliyette bulunulan alana göre değişiklikler gösterecektir. Yukarıdaki ölçütlerden hangisinin kullanılacağı, sınıflandırmaya tabi tutulan işletmenin çeşidine, amacına ve faaliyet alanına göre değişecektir.

Büyüme

İşletmeler açısından sayısal olarak gelişme ve üretim hacminin artışı olarak tanımlanabilir. Büyüme, işletmelerin nitelik olarak kaliteyi artırması şeklinde olabileceği gibi; hacimsel olarak üretim miktarını, ürün çeşitliliğini, varlık veya kaynaklarını artırması şeklinde de olabilir.

Büyüme

İşletmeler, nicel veya nitel olarak büyüyebilirler. Nicel büyüme, satış gelirleri, ürünlerin çeşidi, yatırımlar, kapasite kullanımı, personel sayısı gibi alanlarda sayısal gelişimi kapsamaktadır. Nitel büyüme ise işletmede bulunan unsurların kalitesinin gelişmesidir.

Çokuluslu İşletmeler

Uluslar arası işletmelerden daha büyük, daha gelişmiş ve daha karmaşık yapıda olan işletmelerdir. Bir işletmenin çok uluslu işletme olarak kabul edilmesi için yabancı ülkelerdeki üretiminin, kârının ve istihdam ettiği personel sayısının toplam üretim miktarı, kâr ve personel sayısının büyük bir kısmını oluşturması gerekmektedir.

Değişken Giderler

İşletmenin üretim miktarına göre artan ya da azalan, üretim olmadığı zaman da oluşmayan giderlerdir.

Dünya Ticaret Örgütü

Küreselleştirmenin geliştirilmesi amacıyla kurulan Dünya Ticaret Örgütü, ulusların arasındaki ticaretin önündeki engelleri kaldırarak dünya üzerindeki ticareti geliştirmek ve tüm ülkelerin pazarlarda eşit şekilde yer almasını sağlayarak dünyanın ekonomik büyüme ve kalkınmasını sağlamakla görevlidir.

Ekonomik Araştırma

Kurulması düşünülen işletmenin ekonomik açıdan verimli ve kârlı olup olmadığının belirlenmesi yönündeki çalışmaları içerir.

Ekonomik Fonksiyon

İşletmeler, ekonomik fonksiyonlarına göre sınıflandırılırken temel alınan ölçüt, işletme tarafından yerine getirilen fonksiyon ve üretilen ürünün türüdür. Bu ölçüte göre işletmeler; mal üreten işletmeler, hizmet üreten işletmeler ve pazarlama işletmeleridir.

Ekonomik Sistem

Bir toplumun üretim, değişim, tüketim ve bölüşüm gibi ekonomik sorunlarını bir düzen içerisinde çözmek için oluşturulan sosyal örgütlenme biçimleri ekonomik sistemleri oluşturmaktadır.

Ekonomiklilik

İşletme faaliyetleri sonucunda elde edilen gelir ile bu gelirlerin elde edilmesi için katlanılan iş gücü, hammadde ve yardımcı madde gibi öğelerin parasal ifadesiyle ortaya çıkan tüm maliyetlerin oransal bir sonucudur.

Etik

İşletme faaliyetlerinde doğru ve yanlış ile iyi ve kötüyü sorar. Karmaşık ahlakla ilgili sorunların incelenmesinde çözümünde etik ilkelerin uygulanmasının bir disiplin ve sanatıdır.

Faaliyet Alanı

Faaliyet alanlarına göre sınıflandırılırken temel alınan ölçüt, üretilen ürünün türü ve üretimin gerçekleştirildiği alandır. Bu ölçüte göre işletmeler; endüstri (sanayi) işletmeleri, ticaret işletmeleri ve hizmet işletmeleridir.

Finansal Araştırma

Yapılması planlanan yatırıma para desteğinin nasıl sağlanacağı, yapılacak yatırımın karşılığının alınıp alınmayacağı ve kâr elde edebilmek için üretilecek birim miktarının belirlenmesi gibi konular yer alır.

Finansman

İşletmenin ihtiyaç duyduğu fonların en uygun koşullarda sağlanması ve bu fonların en etkin bir biçimde kullanılması ile ilgili faaliyetler olarak tanımlanabilir.

Girişimci

Kâr elde etmek için üretim faktörlerini bir araya getirip, verimli bir biçimde kullanan kişidir.

Girişimci

Üretim faktörlerini bir araya getirerek üretime yönlendiren, işletmeyi kurarak risklere katlanıp, kâr sağlamaya çalışan kişi girişimcidir.

Halkla İlişkiler

Bir kuruluş ile hedef kitlesi arasında iyi niyet ve karşılıklı anlayışa dayalı ilişkileri sürdürmeye yönelik, önceden planlanmış çabalardır.

Hizmet

İnsan ihtiyaçlarını karşılama özelliği taşıyan araçlara, hizmet adı verilir.

Hukuki Yapı

İşletmelerin hak ve yetkilerini kullanıp koruyabilmesi için öncelikli bir koşuldur.

İhtiyaç

Toplumdaki bireylerin maddi ve kültürel varlıklarını sürdürebilmeleri ve geliştirebilmeleri için, çeşitli ürün ve hizmetlere karşı duydukları isteğe ve bu isteğin yarattığı gerginliğe ihtiyaç denir.

İkame Ürünler

İşletmenin ürünlerinin yerini alabilecek ve tamamen benzemeyen ürün ve hizmetlerdir.

İnovasyon

Farklı, değişik, yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamaktır.

İnsan Kaynakları Yönetimi

Nitelikli çalışanların doğru zamanda işletmeye seçilmesi, yerleştirilmesi, eğitimi, ödüllendirilmesi ve değerlendirilmesi konularında yürütülen prosedür ve uygulamalardır.

İstek

Yaşamsal öneme sahip olmayan ancak, yaşamımıza rahatlık ve konfor ekleyen şeyler ise istek olarak adlandırılır.

İşbirlikleri

İki ya da daha fazla sayıda işletme yeni ürün veya hizmetler geliştirmek, yeni piyasalara girmek veya kaynak dönüştürme süreçlerini iyileştirmek amacıyla bir araya gelerek stratejik işbirlikleri kurabilirler.

İşletme Fonksiyonları

Yönetim, pazarlama, üretim, insan kaynakları yönetimi, finansman, muhasebe, halkla ilişkiler, tedarik, ar-ge'dir.

İşletme Kurma

İşletmecilik literatürüne yatırımdır.

İşletme

Çeşitli kaynakların bir araya getirilerek, toplumun gereksinimi olan ürün ve hizmetlerin üretimi ve dağıtımı ile ilgili çeşitli faaliyet ve işlevlerin yapıldığı bir örgüt, kurum ya da kuruluştur.

İşletme

Toplumdaki bireylerin ihtiyaçlarını kâr sağlama amacıyla karşılamak için, düzenli olarak ürün ya da hizmetin üretim ya da dağıtımını gerçekleştiren ekonomik bir etkinliktir.

İşletmelerin Sınıflandırılması

İşletmeler değişik esas ve ölçütlere göre (ekonomik işlevleri, amaçları vb.) sınıflandırılabilmektedir. Böyle bir sınıflandırılma işletmelerin daha bilimsel olarak ele alınıp incelenmelerine olanak tanır.

Kamu İşletmeleri

Sermayesinin tamamı veya %51'inden fazlası kamu tüzel kişilerine ait olan işletmelerdir.

Kapasite

Üretim faktörlerinin belirli bir dönemde (saat, gün, hafta, yıl) ürün ve hizmetleri üretebilme yetenek ve olanaklarının metre, kilogram, adet ve litre gibi uygun bir ölçü birimiyle ifade edilmesi biçiminde tanımlanabilir.

Kârlılık

Genel anlamda maliyet ile satış fiyatı arasındaki farktır. İşletmelerin gelirlerinden giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen pozitif değerdir.

Kârlılık

İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği kârın, aynı dönemde kullanılan sermayeye oranıdır.

Kişisel Etik Gelişimi

Kişisel düzeydeki etiğe ilişkin sorunlar, harcamaları şişirme, hasta olunmadığı halde hastalık mazeretiyle izin alma, rüşvet kabul etme, yönetimin kararlarına göre değil, duygulara göre hareket etme, cinsiyet ayrımı yapma, belli kişilerin çıkarı için yasaları ihlal etme gibi konularla ilgilidir. Eğer bir etik sorun, bireysel sorumlulukla sınırlandırılırsa birey, hareket yönünü belirlemeden önce kendi etik motivasyon ve standartlarını açıklamak zorundadır.

Konumluk Yer

İşletmenin faaliyetlerini yürütmek üzere, belirlenen kuruluş yeri içinde, fiziksel mekan olarak kurulduğu veya açıldığı yerdir.

Kuruluş Yeri

Girişimcinin; işletme amaçlarına etkin ve verimli bir biçimde ulaşmak için faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere belirlediği yerdir.

Küresel İşletme

Küresel işletmeler tüm dünyayı kendileri için bir pazar yeri olarak görür, üretimde kullandıklarını tüm dünyadan temin eder ve üretim süreçlerini dünyanın her tarafına gerçekleştirirler.

Küresel Pazar

Önceleri sadece yerel pazarlara hizmet eden işletmelerin belirli bir noktadan sonra kendilerine başka pazarlar, daha düşük maliyetli üretim kaynakları aramaya başlamaları ve bunu gerçekleştirmek için harekete geçmeleri bir başlangıç noktasıdır.

Küresel Üretim

Günümüz işletmeleri de özellikle işgücü ve hammadde maliyetlerinde tasarruf kaygıları ile ya da kalitelerini daha iyileştirmek amacıyla üretimlerini başka ülkelere aktarmaktadırlar.

Misyon

İşletmenin tüm çalışanları tarafından paylaşılan değerler ve ortak inançlar bütünüdür.

Muhasebe

İşletme faaliyetleri hakkında parasal bilgilerin rakamsal olarak belirlenmesi, kaydedilmesi, özetlenmesi, değerlendirilmesi ve ilgili paydaşlara aktarılması sürecidir.

Mülkiyet

Kendisinin olan bir şeyi yasa çerçevesinde istediği gibi kullanabilme hakkı.

Ortak Girişimler

Anlaşmanın bir sözleşmeye bağlanması ve ortaklığın bir araya gelen işletmelerden ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olması durumunda ortaklığa ortak girişim adı verilmektedir.

Örgütsel Araştırma

Temel olarak; işletmede yapılacak işlerin belirlenmesi ve gruplandırılması, işleri yapacak kişilerin belirlenmesi ve yetki sorumlulukların verilmesi ve işlerin görüleceği yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesi aşamalarından oluşur.

Pazar Araştırması

Herhangi bir ürünle (ürün, hizmet) ilgili, belirli bir bölgedeki arz ve talebin belirlenmesi sürecidir.

Pazarlama

Ürün ve hizmetlerin üreticisinden tüketiciye ulaştırılmasını temin eden dağıtım yönünü ifade ederken geniş anlamda pazarlama kavramı ise tüketici ve toplumun tepki, istek ve arzularını ve ihtiyaçlarını takip ve tespit ederek yatırım ve üretim faaliyetlerinin yönlendirilmesi olayını ifade eder.

Rekabet Avantajı

İşletmenin kârlılığında artış sağlar. İşletmenin rakiplerine karşı sahip olduğu pazar payının genişlemesini sağlar. İşletmenin uzun vadede gelişmesini ve devamlılığını sağlar.

Sabit Giderler

İşletmenin üretim miktarına bağlı olarak değişmeyen giderlerdir.

Satın Almalar

İki işletmenin bir araya gelerek bir işletmeye dönüşmesi birleşme olarak tanımlanmaktadır. Satın almalarda, bir işletme diğer bir işletmenin çoğunluk hissesini veya tamamını satın almaktadır.

Sermaye Şirketleri

Bir araya gelen ortaklar ve bunların getirdikleri katılma paylarından meydana gelen, ortaklığı kuran kişilerden ziyade ortaklık sonucu oluşan tüzel kişiliğin ön planda olduğu şirketlerdir.

Sınıflandırma Ölçütleri

Faaliyet alanlarına göre işletmeler, ekonomik fonksiyonlarına göre işletmeler, üretim araçlarının mülkiyetine göre işletmeler, büyüklüğüne göre işletmeler, üretimde kullanılan teknolojiye göre işletmeler, hukuki yapılarına göre işletmeler, ulusal kökenlerine göre işletmeler.

Sistem

Sınırları açıkça belli olan, ortak bir amaca doğru organize bir dönüşüm süreci içinde girdiler alarak ve çıktılar üreterek birlikte çalışan, birbiriyle etkileşim içinde olan bileşenlerin bir kümesidir.

Sosyal sorumluluk

İşletmelerin topluma karşı duyarlı davranmalarıdır. İşletme performansının sadece ekonomik olarak değil, sosyal ve çevresel etkileriyle birlikte değerlendirilmesini öne çıkaran bir kavramdır.

Süreklilik

İşletme faaliyetlerinin bir süreye bağlı olmaksızın devam edeceğini ifade eder.

Şahıs Şirketleri

Belirli sayıdaki kişinin ortak ekonomik çıkarları doğrultusunda kurduğu, sermayeleri ve yönetimleri açısından kişilere bağlı olarak örgütlenen ve sorumlulukları ortakların kişisel varlıklarını kapsayan işletmelerdir.

Talep Tahmin Yöntemleri

Sayısal olmayan (kişisel görüş ve yargıya dayalı) ve sayısal tahmin yöntemleri olmak üzere iki biçimde incelenebilir.

Talep Tahmini

Ürün hedef pazara nüfuz etme gücünün belirlenmesidir.

Talep

Belirli bir zaman diliminde piyasada tüketicilerin değişi fiyat düzeylerinde satın almak istedikleri ekonomik ürün ve hizmet miktarı olarak tanımlanabilir.

Teknik Araştırma

İşletmenin uygulayacağı üretim süreçlerinin ya da teknolojinin ekonomik açıdan uygunluğunu ortaya çıkarmak ve başarı için gerekli teknolojiyi belirlemek için yapılır.

Teknoloji Seçimi

Sektöre, sermaye gücüne ve küresel gelişmelere göre değişiklik gösterir. Bu yüzden girişimci veya karar vericinin, dünyada gerçekleşen gelişmeler ve ülke koşulları arasında denge kurabilecek bir bakış açısına sahip olması gerekir.

Ticaret Şirketleri

Üretici işletmeler ile tüketiciler arasında yer alan ve üretici işletmelerin ürettikleri ürünlerin toptancılığını, yarı toptancılığını ve perakendeciliğini yapan işletmelerdir.

Tüketici

Tüketim eylemini gerçekleştiren birey ya da örgütler ise tüketici adını alır.

Tüketicilerin Türü

En son tüketiciler ve ara tüketicilerdir.

Tüketim

Üretilen ürün ve hizmetlerin, istek ve ihtiyaçları karşılama amacıyla kullanmasına tüketim denir.

Ulusal Köken

Belli bir ülke sınırları içinde kurulmuş ve faaliyetlerini ulusal sınırlar içinde gerçekleştiren, mülkiyet, sermaye ve yönetim bakımından yabancı bir ülkeye bağlı olmayan özel ve kamu işletmeleridir.

Üretim Faktörleri

Ürün ve hizmet üretiminin gerçekleştirilmesini sağlayan üretim faktörleri; iş gücü, doğal kaynaklar, sermaye teknoloji ve girişimciden oluşur.

Üretim Sistemi Seçimi

Girişimci, işletmede kuracağı üretim sistemine karar verirken; sermaye, pazarın büyüklüğü ve pazar payı, iş gücü nicelik ve niteliği, lisans, patent ve teknik destek olanakları ve kullanılacak teknoloji gibi unsurları göz önünde bulundurmak durumundadır.

Üretim

İnsan ihtiyaçlarının giderilmesine yarayan ürün ve hizmetlerin elde edilmesi için yapılan her türlü faaliyete üretim denilir.

Üretim

İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretim faktörlerinin; doğa, sermaye, emek, girişimcinin uygun ortamda bir araya getirilerek ürün ve hizmetlerin meydana getirilmesi olayıdır.

Ürün

İnsan ihtiyaçlarını karşılama özelliğini taşıyan araçlara, ürün denir.

Veri Bilgi Kaynakları

Tüketicilerle doğrudan iletişim kurarak gözlem, görüşme ve anket teknikleri yardımıyla bilgi toplamaya, birincil kaynaktan bilgi toplama adı verilir. Ancak bu yöntem ikincil kaynaktan bilgi toplamaya göre oldukça maliyetli ve zaman alıcıdır. İkincil kaynaktan bilgi toplama ise; istatistikler, raporlar, özgün tezler, makaleler ve kitaplar gibi bilgi kaynaklarından alınan veri ya da bilgilerin genelleme, çözümleme, sentez, yorum ve değerlendirilmesini içerir.

Verimlilik

Girişimcinin elinde bulundurduğu sermaye, işgücü, teknoloji ve hammadde gibi üretim faktörlerini kullanarak daha fazla ürün veya hizmet üretmesidir.

Vizyon

İşletmelerinin gelecekte olmasını arzu ettikleri durumun ifadesidir.

Yapılabilirlik Araştırması (Fizibilite Etüdü)

Yatırım kararından önce; girişimciye, proje düşüncesinin kârlı ve akılcı olup olmadığı hakkında bilgi veren kapsamlı bir çalışmadır.

Yasal Araştırma

İşletmenin hukuki yapısı, kurulacak işletmenin devlet desteğinden yararlanma durumu ve üretim için gerekli yasal izinlerin belirlenmesi için yapılır.

Yatırım Değerleme

Yapılabilirlik araştırmasının tamamlanmasından sonra çalışma bulguları, bir rapor (ön proje) biçiminde, ilgili kişilerin görüşlerine sunulur. Bu aşamada, girişimciler ya da ilgili yöneticiler raporu değerlendirerek, hangi davranış biçimini seçeceklerine karar vereceklerdir.

Yatırım

Girişimcinin elinde bulundurduğu ekonomik değerleri ürün veya hizmete dönüştürerek, gelir getiren bir işletme kurmadır.

Yetki ve Güç

Yetki, bir görevi, bir işi yasaların verdiği imkanlara göre, belli şartlarla yürütmeyi sağlayan haktır. Güç, birim zamanda yapılan işin niceliği ile ölçülen iş yapabilme yeteneği.

Yönetici

Yönetici, girişimci gibi risk ve kârın üstlenicisi olmayıp ücret karşılığında girişimci için işletmede çalışan kişidir.

Yönetim

Organizasyon kaynaklarının etkin ve yeterli biçimde planlanması, örgütlenmesi, yönetilmesi ve denetlenmesi yoluyla organizasyon amaçlarına erişilmesini sağlayan bir süreçtir.